سلامت جنسی بخش جدایی‌ناپذیری از سلامت کلی انسان است. با این حال، بسیاری از افراد و زوج‌ها در طول زندگی خود با چالش‌ها و نگرانی‌های جنسی مواجه می‌شوند. مشاوره و درمان جنسی، حوزه‌ای تخصصی در روان‌درمانی است که به افراد کمک می‌کند تا این چالش‌ها را درک کرده و بر آن‌ها غلبه کنند و به رضایت جنسی و صمیمیت بیشتر دست یابند.
سکس تراپی چیست؟
درمان جنسی یا سکس تراپی نوعی روان درمانی تخصصی یا «گفتگو درمانی» است که بر شناسایی و درمان مشکلات و نگرانی‌های جنسی تمرکز دارد. این فرآیند شامل گفتگو در مورد تجربیات، هیجانات، افکار و عوامل روان‌شناختی است که ممکن است به نارضایتی جنسی فرد یا زوج کمک کند. یک نکته بسیار مهم که باید بر آن تأکید کرد این است که درمان جنسی صرفاً مبتنی بر گفتگو و یا انجام کارهایی مثل هیپنوتیزم درمانی است و هرگز شامل هیچ‌گونه تماس یا فعالیت جنسی بین درمانگر و مراجع نمی‌شود. این موضوع به دلیل وجود تصورات نادرست احتمالی و همچنین مرزهای اخلاقی حرفه‌ای، اهمیت ویژه‌ای دارد.
سکس تراپیست کیست؟
درمانگران جنسی یا سکس تراپیست: این افراد متخصصان سلامت روان و دارای مجوز هستند که آموزش‌های لازم برای ارائه روان درمانی عمیق را دیده‌اند. آن‌ها در درمان مراجعانی که با مسائل و نگرانی‌های جنسی، چه ساده و چه پیچیده، دست و پنجه نرم می‌کنند، تخصص دارند. درمانگران جنسی آمادگی دارند تا در موارد پیچیده‌تر، روان‌درمانی جامع و فشرده را در یک دوره زمانی طولانی‌تر ارائه دهند. این موارد پیچیده ممکن است شامل مسائل روانی زمینه‌ای، تشخیص‌های سلامت روان (مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی، تروما)، تعارضات بین فردی یا درون فردی باشد.
اهداف اصلی مشاور جنسی چیست؟
درمان جنسی اهداف متعددی را دنبال می‌کند که همگی در جهت بهبود سلامت و رضایت جنسی افراد و زوج‌ها هستند:
- کمک به شناسایی و بررسی عوامل جسمی، روانی، هیجانی و بین فردی مؤثر بر رضایت جنسی.
- بهبود عملکرد جنسی، افزایش لذت جنسی
- تقویت مهارت‌های ارتباطی در مورد نیازها، خواسته‌ها و مرزهای جنسی
- کسب درک واقع‌بینانه از رابطه جنسی و لذت، اصلاح باورهای غلط و اطلاعات نادرست
- کاهش اضطراب، ترس، شرم یا احساس گناه مرتبط با رابطه جنسی
- پرداختن به علل زمینه‌ای مشکلات جنسی
- تقویت صمیمیت عاطفی و ارتباط عمیق‌تر بین زوجین یا با خود فرد
اگر احساس میکنید میل جنسی خود را از دست داده اید بخوانید: چرا میل جنسیم از بین رفته؟
چه کسانی می‌توانند از مشاوره جنسی بهره‌مند شوند؟
درمان جنسی برای افراد و زوج‌ها در هر سنی، با هر جنسیتی، گرایش جنسی و وضعیت رابطه‌ای قابل استفاده است. این نوع درمان تنها محدود به افرادی که دچار اختلال عملکرد شدید و وسواس فکری جنسی(او سی دی) هستند نیست؛ بلکه هر کسی که مایل به بهبود رضایت جنسی، درک بهتر از خود یا رابطه‌اش با مسائل جنسی است، می‌تواند از آن بهره‌مند شود. افراد به دلایل مختلفی به صورت انفرادی یا به صورت زوج به درمانگر جنسی مراجعه می‌کنند. این دلایل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- پرداختن به نگرانی‌های جنسی شخصی
- کاوش در هویت جنسی یا گرایش جنسی
- بهبود پس از ترومای جنسی
- بهبود عزت نفس یا تصویر بدنی مرتبط با مسائل جنسی
- مدیریت رفتارهای جنسی اجباری یا اعتیادگونه
- دریافت آموزش جنسی صحیح و اصلاح اطلاعات نادرست
- بهبود ارتباط در مورد مسائل جنسی
- حل اختلاف در میل جنسی (میل جنسی ناهماهنگ)
- افزایش صمیمیت عاطفی و جسمی
- غلبه بر چالش‌های جنسی مشترک
- پیمایش در دوران خیانت و بازسازی اعتماد
- افراد یا زوج‌هایی با بیماری‌های پزشکی (مانند سرطان، بیماری قلبی، دیابت، ناتوانی‌های جسمی، مشکلات اورولوژی یا زنان) درمانگر می‌تواند به جنبه‌های عاطفی این شرایط و یافتن راه‌های جدید برای صمیمیت کمک کند
- افراد LGBT که در حال کاوش هویت جنسی یا گرایش جنسی خود هستند یا با چالش‌های مربوط به بیان جنسی، تبعیض یا گفتگوهای دشوار با دیگران مواجه هستند.
- افرادی که ترومای جنسی (مانند سوء استفاده، تجاوز، تجربیات منفی گذشته) را تجربه کرده‌اند و این تروما بر توانایی آن‌ها برای لذت بردن از صمیمیت و رابطه جنسی تأثیر می‌گذارد.
- زوج‌هایی که در حال پیمایش روابط غیر تک‌همسری (مانند روابط باز، پلی‌آموری) هستند و نیاز به کمک در حل تعارضات خود دارند.
- افراد یا زوج‌هایی که در مراحل مختلف زندگی باروری (تلاش برای بارداری، ناباروری احتمالی، بارداری، پس از زایمان، پیش‌یائسگی، یائسگی) با تغییراتی در میل یا عملکرد جنسی مواجه هستند.
۱–مشکلات مربوط به میل جنسی:
- کاهش میل جنسی یا عدم میل جنسی: این یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به سکس تراپیست یا مشاور جنسی است. این مشکل می‌تواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد و باعث ناراحتی عاطفی یا مشکلات جدی در رابطه زناشویی شود.
- اختلاف در میل جنسی بین زوجین: زمانی که یکی از طرفین تمایل بیشتر یا کمتری به رابطه جنسی نسبت به دیگری دارد، می‌تواند منجر به نا امیدی، احساس طرد شدگی یا رنجش شود. این اختلاف، با توجه به شیوع بالای آن، نشان‌دهنده نیاز مبرم به مداخلات درمانی متمرکز بر ارتباط و مذاکره است.
- بیزاری جنسی: ترس، انزجار یا بیزاری شدید از تماس جنسی، که اغلب ریشه در تجربیات آسیب‌زای گذشته مانند تجاوز یا سوء استفاده دارد.
۲–مشکلات مربوط به برانگیختگی جنسی:
- دشواری در دستیابی یا حفظ برانگیختگی : شامل مشکلات در برانگیختگی جسمی (مانند نعوظ یا لغزندگی واژن) یا هیجان قبل یا حین فعالیت جنسی
- اختلال نعوظ: دشواری در دستیابی یا حفظ نعوظ کافی برای فعالیت جنسی رضایت‌بخش
۳–مشکلات مربوط به ارگاسم:
- دشواری در رسیدن به ارگاسم یا ارگاسم تأخیری: ناتوانی در رسیدن به اوج لذت جنسی یا تأخیر قابل توجه در آن، علی‌رغم تحریک جنسی کافی
- انزال زودرس: انزال قبل یا بلافاصله پس از شروع دخول، زودتر از آنچه فرد یا شریک جنسی‌اش می‌خواهد.
- مهار انزال: دشواری یا ناتوانی در انزال علی‌رغم میل و برانگیختگی جنسی
۴–مشکلات مربوط به درد جنسی:
- درد هنگام مقاربت / اختلال درد تناسلی-لگنی/دخول: تجربه درد مکرر یا مداوم قبل، حین یا بعد از مقاربت
- واژینیسموس: انقباض غیرارادی عضلات اطراف واژن که دخول را دردناک یا غیرممکن می‌سازد.
برخی از خدمات دیگر
علاوه بر اختلالات عملکرد جنسی، درمانگران جنسی به طیف وسیعی از نگرانی‌های دیگر نیز رسیدگی می‌کنند از جمله:
- بهبود پس از ترومای جنسی: کمک به پردازش تجربیات آسیب‌زا و بازپس‌گیری حس عاملیت و لذت جنسی
- نگرانی‌های مربوط به گرایش جنسی و/یا هویت جنسیتی: کاوش، پذیرش و ابراز هویت و گرایش جنسی
- رفتارهای جنسی اجباری / "اعتیاد جنسی" / اعتیاد به پورنوگرافی: کمک به مدیریت افکار، امیال یا رفتارهای جنسی که خارج از کنترل به نظر می‌رسند و باعث پریشانی می‌شوند.
- مسائل مربوط به تصویر بدنی / اعتماد به نفس جنسی: پرداختن به نگرانی‌ها در مورد ظاهر بدن یا اندازه اندام تناسلی و تأثیر آن بر اعتماد به نفس و لذت جنسی
- مسائل رابطه‌ای ناشی از مشکلات جنسی / مشکلات صمیمیت: بهبود ارتباط، حل تعارضات و تقویت پیوند عاطفی که تحت تأثیر مشکلات جنسی قرار گرفته است.
- کاوش یا نگرانی‌های مربوط به کینک / BDSM / فتیش: فضایی امن برای پردازش تجربیات یا کار بر روی احساس شرم مرتبط با این علایق
- روابط غیر تک‌همسری: کمک به زوج‌ها یا افراد در روابط باز یا پلی‌آمور برای توافق‌ها و مدیریت چالش‌ها
- تأثیر شرایط پزشکی / افزایش سن / گذارهای زندگی: پرداختن به تغییرات جنسی مرتبط با بیماری‌ها، افزایش سن، بارداری، پس از زایمان یا یائسگی
- کنار آمدن با عفونت‌های مقاربتی مانند زگیل تناسلی
علاوه بر این، واضح است که بسیاری از مشکلات جنسی با سلامت روان (مانند اضطراب و افسردگی)، پویایی‌های رابطه (مانند ارتباط و تعارض) و سلامت جسمانی در هم تنیده‌اند. این ارتباط متقابل، نیاز به یک رویکرد کل‌نگر (بیولوژیکی-روانی-اجتماعی) را ضروری می‌سازد، به جای اینکه صرفاً به درمان علائم جنسی به صورت مجزا پرداخته شود. این امر اهمیت تخصص درمانگران جنسی آموزش‌دیده را که قادر به ارزیابی و مداخله در این سطوح چندگانه هستند، نشان می‌دهد.
سفر درمانی: فرآیند مشاوره جنسی چگونه است؟
فرآیند درمان جنسی معمولاً شامل چندین مرحله کلیدی است که از ارزیابی اولیه شروع شده و به سمت دستیابی به اهداف درمانی پیش می‌رود. این یک سفر مشترک بین مراجعه کننده و درمانگر است.
الف) ارزیابی اولیه و تشخیص مشکل
مرحله اولیه درمان جنسی به ارزیابی جامع اختصاص دارد که معمولاً یک تا سه جلسه اول را در بر می‌گیرد. این مرحله نقشی دوگانه دارد: هم تشخیصی و هم ایجاد رابطه درمانی. ایجاد یک فضای امن و بدون قضاوت از همان ابتدا برای بحث در مورد موضوعات حساس ضروری است.
- جمع‌آوری تاریخچه: درمانگر سوالات مفصلی در مورد تاریخچه جنسی فردی و زوجی، سلامت روان عمومی، سابقه خانوادگی، سابقه پزشکی و داروهای مصرفی، ترومای گذشته، باورهای فرهنگی/مذهبی، آموزش جنسی دریافتی و نگرانی‌های جنسی خاص مراجع می‌پرسد.
- رد کردن علل پزشکی: از آنجایی که مشکلات جنسی می‌توانند ریشه جسمانی داشته باشند، ارزیابی علل پزشکی بالقوه بسیار مهم است. درمانگر ممکن است توصیه کند که مراجع به پزشک عمومی، اورولوژیست یا متخصص زنان مراجعه کند تا هرگونه مشکل جسمی زمینه‌ای بررسی شود.
- شناسایی مسائل زمینه‌ای: درمانگر به بررسی عوامل روان‌شناختی (مانند اضطراب، افسردگی، استرس، شرم، ترس)، عوامل رابطه‌ای (مانند مشکلات ارتباطی، تعارض، اعتماد) و عوامل شناختی (مانند باورهای منفی، اطلاعات نادرست) که ممکن است در مشکل نقش داشته باشند، می‌پردازد.
- تشخیص: بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده، درمانگر ممکن است یک تشخیص (در صورت لزوم با استفاده از معیارهای DSM) ارائه دهد تا به برنامه‌ریزی درمان کمک کند.
ب) تعیین اهداف درمانی
تعیین اهداف یک فرآیند مشترک و مراجع‌محور است. این همکاری تضمین می‌کند که درمان با ارزش‌ها و نتایج مورد نظر مراجعه کننده همسو باشد و نه با دستور کار درمانگر
- تعریف موفقیت: فرد و درمانگر با هم روشن می‌کنند که مراجعه کننده امیدوار است از طریق درمان به چه چیزی دست یابد. این اهداف می‌توانند شامل بهبود ارتباط، افزایش میل جنسی، کاهش درد، بهبود عملکرد، افزایش صمیمیت یا حل تعارضات خاص باشند.
- انتظارات واقع‌بینانه: مدیریت انتظارات در مورد سرعت و نتایج درمان بسیار مهم است. درمان یک فرآیند تدریجی است و نه یک راه‌حل فوری. پیشرفت اغلب تدریجی است، نیازمند تلاش (انجام تکالیف) است و ممکن است با فراز و نشیب همراه باشد. درک این موضوع به جلوگیری از ناامیدی یا ترک زودهنگام درمان کمک می‌کند.
ج) روش‌ها و تکنیک‌های درمانی مورد استفاده
درمانگر بر اساس ارزیابی، تشخیص و اهداف فرد، مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌ها را انتخاب می‌کند. این بخش مروری کلی ارائه می‌دهد.
- گفتگو درمانی: جزء اصلی درمان شامل بحث در مورد تجربیات، احساسات، افکار و باورها است.
- روان‌آموزشی: ارائه اطلاعات دقیق در مورد جنسیت، آناتومی، عملکرد جنسی، انواع میل جنسی و غیره
- تکنیک‌ها/تمرین‌های رفتاری: اغلب به عنوان تکلیف خانگی داده می‌شود (مانند تمرکز حسی، تمرین ارتباطی، تمرینات ذهن‌آگاهی)
- تکنیک‌های شناختی: شناسایی و اصلاح افکار و باورهای ناکارآمد و یا استفاده از روش هایی مانند هیپنوتیزم درمانی
- تمرکز بر رابطه/ارتباط: بهبود گفتگو، درک متقابل و ارتباط بین زوجین
د) طول دوره درمان و تعداد جلسات مورد انتظار
طول دوره درمان جنسی بسیار متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد. جلسات اغلب به صورت هفتگی یا دو هفته یک‌بار شروع می‌شوند و با پیشرفت درمان، ممکن است فاصله بین جلسات افزایش یابد. ثبات در حضور در جلسات برای اثربخشی درمان مهم است. طول هر جلسه: معمولاً بین ۵۰ تا ۹۰ دقیقه است. برخی منابع میانگین‌هایی مانند ۳ تا ۶ ماه ، ۶ ماه یا کمتر از ۲۰ جلسه را برای زوج درمانی ذکر می‌کنند، اما این اعداد بسیار متغیر هستند. درمان اختلال ارگاسم زنانه به طور متوسط ۱۰ تا ۲۰ جلسه ممکن است طول کشد.
چگونه یک مشاور جنسی خوب پیدا کنیم؟
انتخاب یک درمانگر یا مشاور جنسی مناسب، گامی حیاتی در جهت دریافت کمک مؤثر است. با توجه به ماهیت حساس موضوع، اطمینان از صلاحیت، تخصص و تناسب فردی درمانگر اهمیت ویژه‌ای دارد. درمانگران جنسی معمولاً متخصصان سلامت روان دارای مجوز (مانند روانشناس، مددکار اجتماعی بالینی، درمانگر ازدواج و خانواده، مشاور حرفه‌ای) یا پزشک هستند که آموزش‌های تخصصی در زمینه جنسیت انسانی و درمان جنسی را دیده‌اند.
وب‌سایت‌هایی که همیشه فعال بوده و اطلاعات لازم را در این زمینه ارایه می دهند می توانند به شما در پیدا کردن یک سکس تراپیست با تجربه کمک کنند. علاوه بر این پزشکان عمومی، متخصصان زنان، اورولوژیست‌ها و سایر متخصصان می‌توانند منابع خوبی برای ارجاع شما به یک مشاور جنسی کاربلد و با تجربه باشند.
چرا من به مشاور سکس تراپیست مراجعه نمی کنم؟
علی‌رغم مزایا و اثربخشی اثبات‌شده درمان جنسی، بسیاری از افراد و زوج‌ها در دسترسی یا پیگیری این نوع کمک با موانع و چالش‌هایی روبرو هستند. درک این موانع اولین قدم برای غلبه بر آن‌هاست.
- تابو بودن بحث جنسی: صحبت در مورد مسائل جنسی در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع همچنان یک تابو محسوب می‌شود.
- شرم و گناه جنسی: احساسات عمیق شرم یا گناه در مورد تمایلات، افکار یا رفتارهای جنسی، که اغلب ریشه در پیام‌های فرهنگی، مذهبی یا خانوادگی دارد، می‌تواند مانع بزرگی برای جستجوی کمک باشد.
- ترس از قضاوت: نگرانی از اینکه توسط درمانگر، شریک زندگی یا دیگران مورد قضاوت قرار گیرند، می‌تواند افراد را از بیان مشکلاتشان باز دارد.
- هزینه: درمان جنسی می‌تواند گران باشد و پوشش بیمه برای آن ممکن است محدود یا نامشخص باشد، که این امر آن را برای بسیاری از افراد غیرقابل دسترس می‌کند.
- عدم تمایل شریک جنسی: اگر یکی از زوجین تمایلی به شرکت در درمان نداشته باشد یا مشکل را انکار کند، می‌تواند مانع بزرگی برای شروع یا ادامه درمان باشد.